Enflasyon, dolar kurundaki artış ve dış borç derken Türk Lirası her geçen gün biraz daha değer kaybına uğruyor. Bunu günlük hayatta fazlasıyla hissediyor olsak da ödemeye alıştığımız über ücretler nedeniyle şimdilerde değerli olmayan 100 TL'nin bir zamanlar ne kadar önemli olduğunu unutmuş olabiliriz!
Gelin 100 TL'nin son 10 yıldaki değer kaybına biraz daha yakından bakalım!
👇👇👇
2013 yılında asgari ücretle çalışan bir kişinin maaşı 803 TL'ye denk geliyordu ve o günün kuruna göre karşılığı 451$ civarıydı. Bugün, yani 2023 yılında asgari ücret 8500 TL'ye ulaştı ve bunun günümüz karşılığı yaklaşık 455$.
Fiyatlar artmış gibi görünüyor değil mi? Ama aslında son 10 yılda sadece 4 dolarlık bir artış olmuş ve bunun çok yetersiz olduğunu söylemek için uzman bir ekonomist olmamıza gerek yok.
2013 yılında temel besin maddesi olan ekmek 1 TL'den satılıyordu ve basit bir hesapla, 100 TL 100 adet ekmeğe denk geliyordu. Bugün ise ekmek fiyatı gramaj ve dilime bağlanmış durumda ancak ortalama 5 TL civarında. Bu da 100 liranın en temel gıda alımında bile değerini %80 kaybettiğini gösteriyor.
Bilindiği gibi sağlıklı yaşamak için protein, vitamin gibi bileşenler yönünden zengin bir beslenme şeklinin olması gerekiyor. Dolayısıyla et, süt, yumurta gibi gıdaları zorlanmadan alabilmek oldukça önemli.
Ancak 2013 yılında 100 TL ile 100 adet süt alınabiliyordu, bugün ise marketlerdeki süt fiyatları içeriğin kalitesine göre değişiyor olsa da ortalama 20 TL civarında. Yani 100 TL ile sadece 5 litre süt alınabiliyor. Bu hesaba göre de süt alım gücümüz maalesef %95 düşmüş.
Hiç gelmek istemiyoruz ama fiyatları bir de kırmızı et açısından ele alalım...
2013 yılında 1 kg kıyma 25 TL civarındaydı, yani 100 liranın 4 kg kıymaya denk geldiğini söyleyebiliriz. Bugün ise en ucuz kırmızı etlerden olan kıymanın kilo fiyatı 250 TL. Yani, 100 TL ile sadece 400 gram kıyma alınıyor. Hesabı asgari ücrete göre yaptığımızda sonuç bir miktar daha iyi görünüyor. Çünkü 2013 yılında asgari ücretle 32 kg kıyma alınırken bugün, asgari ücretle 34 kg kıyma alınabiliyor. Ancak arada 10 yıl fark olduğunu da unutmamak gerek, yani 2 kg artış yeterli değil!
Tarım ürünlerinin son 10 yıldaki fiyat değişimini de inceledik ve ortaya kabaca şöyle bir fiyat listesi çıkardık:
Soğan: 0,40 TL - 6,50 TL = 16 kat artış
Patates: 0,30 TL - 7,50 TL = 25 kat artış
Domates: 1,5 TL - 15 TL = 10 kat artış
Limon: 0,70 TL - 12TL = 17 kat artış
Sivri biber: 1 TL - 20 TL = 20 kat artış
Elma: 0,70 TL - 10 TL = 14 kat artış
Portakal: 0,50 TL - 7 TL = 14 kat artış
Bu arada, belirtmekte fayda var...
Yukarıda paylaşılan fiyatlar halden alınan ortalama fiyatlar, yani tarım ürünleri halden tüketiciye ulaşana kadar aracı komisyonu ve benzin gibi ek masraflardan etkileniyor. Bu nedenle manavlarda ve marketlerde bu kadar farklı fiyatlar var. Nitekim 2013 yılının benzin kuru 5 TL idi ve 100 TL, 20 litre benzine denk geliyordu. Bunun bugünkü karşılığı ise sadece 5 litre benzin demek oluyor, bu da para değerinin ne kadar küçüldüğünü bir kez daha gösteriyor.
Yukarıdaki görselde de görüldüğü gibi 2013 yılında yapılan bu market alışverişi yaklaşık 185 TL tutmuş. Bugün aynı ürünlerin fiyatını araştırdık ve yeni bir hesap yaptık. Buna göre aynı alışverişi bugün yaptığınızda 1580 TL ödemeniz gerekiyor. Ayrıca fiyat araştırması yaparken pek çok ürünün gramajında ve paketinde küçülme olduğunu da fark ettik.
2013 yılında çeyrek altın alış fiyatı 134 TL iken bugün çeyrek altın alış fiyatı 1,927 TL civarında. Yani 100 TL ile ne kadar altın alındığını söylemeye gerek yok ama o dönem için 'asgari ücretle altın almak' gibi bir kavram varmış ve asgari ücretli bir çalışan 6 adet çeyrek altın alabiliyormuş. Bugün ise 8500 TL olan asgari ücret sadece 4,41 çeyrek altın yapıyor. Özetle, burada da kayıp yaşanmış.
Ekonominin fazlasıyla dengesiz olduğu günümüzde 100 TL'nin eski ağırlığı kalmadı. Bir zamanlar marketten yüklü alışverişler yapmaya yeten ve cepte taşırken insana kendini huzursuz hissettiren 100 TL artık neredeyse 5-10 TL gibi bir şey olmuş durumda. Bunun nedeni ise fiyat artışının aksine para değerinin düşmesi. Hesaplamalar asgari ücrete göre yapılınca ortaya eskisine benzer sonuçlar çıksa da bu refah seviyemizin arttığı anlamına gelmiyor.
Her şeye ek olarak artan enerji masrafları ve borçlanma miktarı da göz önünde bulundurulduğunda bugün yapılan zamların iyi bir yaşam için yeterli olmadığı açıkça görülüyor. Dolayısıyla asgari ücrete ve maaşlara yapılan zamların enflasyon farkını karşılaması alım gücünün arttığı anlamına gelmiyor.
Eğer aldığınız zam; marketten aldıklarınızı veya mal varlığınızı artırmaya yetmiyorsa, aynı yerde saymanıza veya eskisinden kötü durumda olmanıza yol açıyorsa refah seviyenizin arttığını söyleyebilir misiniz? Aslında sayıların artması reelde bir şey ifade etmezken hem de?
100 lirayla 5 bira iki paket sigara çikolata alıyordum şimdi iki paket alıyorum kalan para çikolataya yetmiyor 🥹🥹
Bırakın 10 yıl önce ile karşılaştırmayı asıl karşılaştırma yapılması gereken sevgili reisin artık hiç bir şey eskisi gibi olmayacak Türkiye lider olacak dediği pandeminin başlangıcıdır. Hele hele son 1 yıl 3 aylık dönemde s.klmedik yerimiz kalmadı sagolsunlar. Tecavüz kaçınılmazsa zevk almaya bakalım başka ne yapalım 🫡
Arkadaşlar lütfen yontma taş devrinden cilalı taş devrine geçirdiler bizi. Ben hatırlıyorum incir yapragi bulamıyoduk asma yapraklarıyla kapatiyoduk önümüzü gotumuzu..10sene önce evlerde buzdolabı var mıydı TV var mıydı çamaşır makinası var mıydı?kim getirdi bunları evimize?bu marketleri falan ben hiç görmedim bizim magaranin etrafında yoktu o😂😂amk bu sefer de ben vercem oyumu yüzyılın adamlarına mabad kılları yüzünden perişan olduk bu sefer açlıktan ölürler biz de bunlardan böylelikle kurtulmuş oluruz😎dayanın 5 sene daha sonra marsta mangala gidecez