Bu aşı, tıpkı diğer koronavirüs aşıları gibi son aşamaya gelene kadar o kadar çok aşamadan o kadar kısa bir süre içerisinde geçti ki tıp tarihinde bir devrim yaşandı diyebiliriz.
Bu içerikte adım adım, en güvenilir aşılardan biri Pfizer-BioNTech'in nasıl ortaya çıktığını, aşının serüvenini şu kaynaktan faydalanarak anlatmak istedik.
Şirkette çalışan bilim insanları aşının kaynağı olan DNA'ları -150 derecede tutulan bankadan çıkarıyor. Şişelerde yer alan DNA halkaları bir koronavirüs geni içeriyor, bu gen virüse karşı bağışıklığın nasıl yapılabileceğine dair 'izler' içeriyor.
İlk aşamadan sonra yukarıda bahsettiğimiz izler çözülüyor ve bilim insanları koronavirüs genini hücrenin içine alabilmek için bir bakteriyi modifiye ediyor, tabiri caizse 'görevlendiriyor'. Bir şişede buluşturulan bu modifiye edilen bakteri sonucunda 50 milyon aşı üretmek mümkün, işte bu şişe uygun bir ortam oluşturularak orada bekletiliyor.
Bahsettiğimiz bu bakterilerin bir gece boyunca gelişmesine izin verilir ve ardından 300 litre kapasiteye sahip bir fermente aracına taşınır. Bakterilerin bulunduğu karışım, araçta dört gün boyunca fermente olur.
Böylece her yirmi dakikada bir çoğalarak DNA örneklerinin milyonlarca kopyasını oluşturur.
Fermantasyon işlemi sona erdikten sonra bilim insanları bakterileri kaldırıp DNA'ları serbest bırakmak için bazı kimyasallardan yardım alır. DNA'lar toplandıktan sonra her ihtimale karşı bir kez daha 'saflaştırılır'. Hiçbir bakterinin kalmaması gerek.
Oluşan DNA'lara enzimler eklenir. Enzimlerin eklendiği DNA plazmitleri yaklaşık iki gün daha bekletilir.
Geldik saflaştırılmış DNA'lara ne yapılacağına.
Filtrelenen, saflaştırılan ve birer litrelik kaplara aktarılan DNA dizileri test edilmeye başlanır. Bu testlerden sonra her şişe yaklaşık bir buçuk milyon doz aşı üretiminde kullanılmak için hazırdır.
Aşıların taşınması ne kadar meşakkatliyse DNA dizilerinin taşınması da bir o kadar meşakkatli. -20 derecede dondurulan şişeler kuru buzla kaplı kaplarla paketlenir ve Pfizer'ın araştırma ve üretim tesisine yollanır.
mRNA dediğimiz şey, mesajcı RNA sentezlenecek bir protein için gerekli kimyasal şifreyi taşıyan molekül. Adı üzerinde, bir mesajı taşıyor.
DNA'lar, taşındıkları tesislerde mRNA ipliklerine dönüştürülür, böylece aşı ortaya çıktığında mRNA koronavirüs genini okuyacak ve mesajcı özelliğini kullanarak koronavirüse karşı savaşacak insan hücrelerine bu bilgileri taşıyacak.
Bildiğiniz üzere Pfizer-BioNTech aşısı, acil kullanım için yetki alabilen ilk mRNA aşısı ve bu ilk uygulamada bir hata olmaması için bilim insanları tekrar tekrar mRNA'yı test eder.
Test sonucunda yaklaşık 10 kutu koronavirüs mRNA'sı elde edilir, her kutu 16 litre alır ve yarım milyon doz aşı için hammadde taşır. Elde edilen bu hammaddeler Pfizer'ın biri başlangıç tesisi olmak üzere iki ayrı tesisine yollanır.
mRNA'ların yollandığı tesislerden biri olan Kalamazoo tesisi, mRNA kutularını alıp 3.6 milyon doz aşı üretimine yetecek kadar çözünmeye uğratıyor. Çözünen mRNA, aşı yapımına hazırlık için suyla karıştırılıyor.
Ayrı bir süreç olarak bilim insanları mRNA'yı koruması ve insan hücrelerine girmesine yardım etmesi için yağlı lipitleri üretir.
Burası insanlığın beklediği aşının tam anlamıyla gerçekleştiği yer.
Hassas bir yöntemle yapılan aşı konsantre edilir, tekrar sözülür ve sterilize edilir.
O esnada milyonlarca boş aşı şişesi temizlenir, sterilize edilir. Şişelerin temizliğini test etmek için 13 ayrı kamera gözlem yapar ve olası bir çatlak ilk aşamada görülür ve hemen o şişe değiştirilir. Hiçbir sızıntı olmaması için tüm teknolojik yardımcılar kullanılıyor.
Artık sona yaklaşıyoruz.
Makineler her şişeye 0,45 ml konsantre halde aşıyı enjekte eder, şişeler folyoyla kapatılır ve bir dakika içerisinde 575 şişe aşıyla doldurulup hazır hale getirilir.
Şişelenen aşılar soğutulur ancak mRNA'nın bozulmaması için optimum sıcaklıkta tutulması gerekiyor, sıvı aşının şişelere ve ardından derin dondurucuya almak için maksimum 46 saatlik bir zaman var.
Aşılar donduruculara yerleştirilir, uzun dönem saklanabilmesi için aşının -70 dereceye ulaşması gerektiğinden bu sıcaklığı koruyabilmek çok önemli. Testler tamamlandıktan sonra taşınmaya başlanan aşıların her kutusuna kilolarca kuru buz ekleniyor, öyle ki Pfizer'ın tesislerinden bazıları kuru buz üretmeye odaklı hale geldi.
İşte, bu aşamadan sonra aşılar her nereye gidecekse, hangi ülkede salgına deva olacaksa oraya harekete geçiyor. Pfizer aşısının serüveni, işte böyle.
İşin tekniğini de gördükten sonra biraz tartışalım, Sizce Türkiye'de üretilecek bir aşı en uygun hangi üniversite bünyesinde üretilebilir?